Mniszek lekarski syn. mniszek pospolity, (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny astrowatych (Asteraceae). Gatunek eurazjatycki, okołobiegunowy, występuje na obszarach o klimacie suboceanicznym. Gatunek kosmopolityczny, w Polsce jest rośliną bardzo pospolitą.
Występuje na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Inne nazwy mniszka: mlecz (ze względu na sok mleczny – nazwa myląca – istnieje inny rodzaj mlecz), brodawnik (Podlasie), pępawa (okolice Sandomierza), wole oczy (Pomorze), mlyc (gwara śląska), męska stałość, dmuchawiec.
Łodyga
Pusty w środku (dęty) głąbik, początkowo wełniście owłosiony, później gładki, zielony lub jasno brązowy. Osiąga wysokość 10–20 cm, poliploidy do 50 cm.
Liście
Liście zebrane w rozetę, głęboko pierzasto wcięte, podłużne, lśniące, nagie. Przez środek liścia biegnie główna żyła mleczna z mlecznym sokiem.
Kwiaty
Obupłciowe, języczkowe tworzące po jednym koszyczku na każdym głąbiku.
Okrywa koszyczka złożona z kilku szeregów jajowatych lub lancetowatych listków. Ich charakterystyczną cechą jest odginanie się w dół zewnętrznych listków okrywy w czasie kwitnienia. Płatki korony zrośnięte, jasnożółte lub złocistożółte. Osiągając dojrzałość kwiatostan zmienia się w kulisty dmuchawiec.
Owoce
Szarego koloru, żeberkowane i pokryte brodawkami niełupki z długim dzióbkiem (2–3 razy dłuższym od owocu). Owoce zebrane są w owocostanie (dmuchawcu) tworzącym puszystą kulę, każde posiada niewielki, parasolowaty aparat lotny powstały z puchu kielichowego, zwiększający powierzchnię lotną.
Mogą być przenoszone na bardzo dalekie odległości.
Korzeń
Korzeń gruby, spichrzowy i długi, prosty, tworzący rozgałęzienia tylko w kamienistej glebie.

Cechy fitochemiczne

Sok mleczny znajdujący się we wszystkich częściach mniszka zawiera inulinę, kwas krzemowy i lakton (laktukopikryna), witaminy z grup A, B, C, D. Korzeń mniszka (Radix Taraxaci) zawiera gorycze seskwiterpenowe (typ germakranolidu, typ eudesmanolidu), triterpeny (tarakserol, taraksasterol, ß–amyryna, lupeol, arnidiolfaradiol), fenolokwasy (cychorynowy, monokawoilowinowy, kawowy, chlorogenowy, p-hydroksyfenylooctowy, cynamonowy), polisacharydy (inulina), sole mineralne (sole potasu)
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski: kwiat – Flos Taraxaci, korzeń – Radix Taraxaci.
Korzeń mniszka do celów leczniczych należy zbierać jesienią.
Działanie: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę, substancje goryczowe (taraksacyna), cholinę.
Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach trawiennych. Dzięki interferonowi podnosi odporność organizmu, powinni więc go spożywać anemicy. Obniża poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy, początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca.
Zalecany jest również przy chorobach skóry. Podnosi sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.
Sztuka kulinarna: z młodych, surowych liści można przyrządzać sałatkę wiosenną, popularną w krajach romańskich.
Wywar z gotowanych kwiatów mniszka po dodaniu dużej ilości cukru zamienia się w syrop o barwie, konsystencji i smaku zbliżonym do miodu, tzw. miodek majowy.
Z płatków kwiatowych mniszka z dodatkiem cytryny i cukru uzyskuje się wino kwiatowe o charakterystycznym miodowo-ziołowym bukiecie. Z korzenia mniszka niekiedy też z dodatkiem jego liści w połączeniu z korzeniem łopianu, cukrem lub aspartamem i innymi dodatkami w zależności od przepisu uzyskuje się tradycyjny orzeźwiający napój, szczególnie popularny w Wielkiej Brytanii pod nazwą dandelion and burdock (tłum.mniszek i łopian.
Świeża roślina stanowi pożywienie dla zwierząt hodowlanych.
Dawniej młode koszyczki kwiatowe wykorzystywano jako namiastkę kaparów.
Mniszek Lekarski
Taraxacum officinale

Na wiosnę liście i korzenie mniszka lekarskiego produkują mannitol, substancję używaną w leczeniu wysokiego ciśnienia i słabego serca. Herbata sporządzona z korzeni i liści mniszka lekarskiego jest najlepsza do picia właśnie na wiosnę, od połowy marca do połowy maja. Herbatę taką sporządza się przez zagotowanie 250ml wody. Następnie zmniejszyć ogień i dodać 2 łyżki stołowe oczyszczonego i posiekanego świeżego korzenia mniszka lekarskiego. Przykryć i doprowadzić do wrzenia. Zdjąć z ognia i dodać 2
łyżki stołowe pokrojonych, świeżo zebranych liści. Zaparzać około 40 minut. Odcedzić i pić 2 szklanki dziennie.

W kwiatach mniszka lekarskiego znaleziono substancję zwaną helenin, która może być pomocna dla osób mających problemy z widzeniem w ciemności. Kwiaty zawierają również znaczne ilości witaminy A i B2 (ryboflawina). Zaparzać garść świeżo zerwanych kwiatów w 250 ml gorącej wody przez około 20 minut. Pić 1 szklankę naparu dwa razy dziennie.

Mniszek lekarski to pożyteczne zioło w leczeniu brodawek, infekcji grzybicznych, owrzodzenia przewodów moczowych. Zioło to ma właściwości przeczyszczające oraz jest wspaniałym środkiem na problemy żołądkowe. Mniszek lekarski korzystnie wpływa na zdrową cyrkulację oraz jest wspaniałym lekiem oczyszczającym i wzmacniającym krew. Leczy również reumatyzm. Korzeń mniszka lekarskiego pobudza apetyt i ułatwia trawienie. Liście posiadają wlaściwości moczopędne.

SUROWCE LECZNICZE

Liście, korzeń.
ZASTOSOWANIE

Właściwości moczopędne
Liście mniszka lekarskiego dzięki swoim właściwościom moczopędnym są używane w leczeniu wysokiego ciśnienia krwi poprzez redukowanie płynów w organiźmie.

Środek oczyszczający
Korzeń mniszka lekarskiego jest jednym z najbardziej efektywnych ziół oczyszczających. Działając głównie na wątrobą oraz pęcherzyk zółciowy pomaga w wydalaniu zbędnych produktów przemiany materii. Mniszek lekarski również pobudza pracę nerek zmuszając je do wydalania toksyn poprzez mocz. Dzięki swoim licznym właściwościom leczniczym mniszek lekarski jest używany na wiele problemów zdrowotnych, między innymi na zatwardzenia, problemy skórne (trądzik, łuszczyca), problemy reumatyczne (skaza moczanowa, zapalenie kości i stawów).

Problemy z pęcherzykiem żółciowym Zarówno liście jak i korzeń mniszka lekarskiego działają dobroczynnie na pęcherzyk żółciowy i są używane w celu zapobiegania tworzenia się kamieni żółciowych. Mówi się, że liście mniszka lekarskiego mogą pomóc w rozpuszczeniu już istniejących kamieni żółciowych.

Inne zastosowania medyczne ropienie, wrzody, nałóg.

WYSTĘPOWANIE I UPRAWA

Mniszek lekarski rośnie prawie na całym świecie i jest uprawiany w Niemczech i we Francji. Mniszek lekarski rozmnaża się z nasion. Nasiona sieje się na wiosnę. Młode liście mniszka lekarskiego są zbierane na wiosnę na zdrowotne sałatki. Korzeń 2-letniego mniszka lekarskiego jest zbierany jesienią.

BADANIA NAUKOWE

Liście
Badania naukowe potwierdziły, że liście mniszka lekarskiego posiadają silne właściwości moczopędne. Konwencjonalne leki działające moczopędnie powodują utratę potasu. Natomiast liście mniszka lekarskiego zawierają wysoki poziom potasu. Nie tracimy tego minerału, kiedy stosujemy to zioło.

Korzeń
Badania naukowe w Niemczech w 1959 roku potwierdziły wysokie działanie oczyszczające korzenia mniszka lekarskiego na watrobę, jak również na pobudzenie produkcji żółci. Wskazano również na średnią właściwość przeczyszczająca.

SKŁADNIKI

Mniszek lekarski zawiera - liście: glikozydy, karotenoidy, terpenoidy, sole potasowe, cholinę, żelazo, witaminy A,B,C.D.
Korzeń: glikozydy, triterpeny, sterole, olejki lotne, cholinę, asparaginę, inulinę.

DAWKOWANIE

Dla pobudzenia trawienia oraz jako tonik odżywczy dla wątroby i pęcherzyka żółciowego brać 3-5 gram suszonego korzenia lub 5-10ml nalewki sporządzonej z korzenia mniszka lekarskiego trzy razy dziennie. Na pobudzenie apetytu zalecane jest branie 4-10 gram suszonych liści mniszka lekarskiego, które następnie zalewamy gotująca wodą (250ml). Zaparzać przez 10-15 minut.
Pić jako wywar. Można pić świeży sok sporządzony z liści w ilości 5-10ml trzy razy dziennie.

SKUTKI UBOCZNE I OSTRZEŻENIA

W przypadku wrzodów żołądka oraz zapalenia żołądka mniszek lekarski powinien być używany z ostrożnością ponieważ może on spowodować nadprodukcję kwasu żołądkowego. Osoby, które cierpią z powodu zatrzymywania się wody w organiźmie, powinny skonsultować sie z profesjonalnym zielarzem przed użyciem tego zioła. U niektórych osób mleczny płyn wydobywający się z łodyg i liści świeżego mniszka lekarskiego może powodować alergiczną wysypkę na skórze.

JAK DZIAŁA W ORGANIŹMIE

Liście mniszka lekarskiego zawierają wysoką ilość potasu, co balansuje ich funkcję jako zioła o właściwościach moczopędnych. Jest to kontrast w stosunku do leków konwencjonalnych o właściwościach moczopędnych, podczas terapii których należy brać dla równowagi potas. W chińskiej medycynie naturalnej mniszek lekarski pomaga w łagodzeniu bolesnych problemów układu moczowego. Chińczycy używają tego zioła w leczeniu wątroby, żółtaczki oraz jako środka łagodnie przeczyszczającego. Zarówno liście jak i korzeń mniszka lekarskiego działają jako tonik na woreczek żółciowy.
Działanie oczyszczające mniszka lekarskiego znalazło zastosowanie w oczyszczaniu organizmu z toksyn. Mniszek lekarski znalazł również zastosowanie w leczeniu ropieni, zwłaszcza ulokowanych na piersiach. U kobiet karmiących mniszek lekarski zwiększa produkcję mleka.

UŻYCIE
LIŚCIE:
ŚWIEŻE - Jako zioło oczyszczające dodawać do wiosennych sałatek.
SOK - Wyciskać sok z liści kiedy potrzebujemy środek o działaniu moczopędnym. Brać 20ml soku, trzy razy dziennie.
NAPAR - Mniej efektywny niż sok, napar z mniszka lekarskiego jest świetnym środkiem oczyszczającym z toksyn oraz jest stosowany na takie problemy jak skaza moczanowa lub egzema.
NALEWKA - Często dodawana do leków na problemy z sercem w celu zapewnienia odpowiedniej ilości potasu.
KORZEŃ:
NALEWKA - Używać świeży korzeń mniszka lekarskiego na problemy takie jak skaza moczanowa, egzema, trądzik. Nalewka jest również przepisywana jako środek pobudzający w chorobach wątroby oraz na związane z tym zatwardzenia.
WYWAR - Używać na te same problemy jak nalewkę.
WINO Z MNISZKA LEKARSKIEGO
4 litry przegotowanej wody
4 szklanki kwiatów mniszka lekarskiego zerwanych około południa w słoneczny dzień
2 pomarańcze (bez soku)
2 cytryny (bez soku)
1.5 kg miodu (jeśli jest to możliwe miód z mniszka lekarskiego)
15g białych winnych drożdży, suszonych

Kwiaty zalać przegotowaną wodą. Rozpuścić miód w miksturze. Dodać owoce cytrusowe pokrojone na ćwiartki. Pozwolić na fermentację mikstury w dzbanie lub dużym słoju w temperaturze 20°C w ciemnym pomieszczeniu przez około trzy tygodnie. Mieszać miksturę drewnianą szpatułką co 2-3 dni. Kiedy fermentacja jest kompletna, miksturę odcedzić używając czystej ściereczki. Miksturą napełniać butelki i zakorkować. Wino powinno leżakować w chłodnym miejscu około 9 miesięcy.
To wino jest świetne na woreczek żółciowy, na leczenie skazy moczanowej i kwasu moczowego. Jest wysoce zalecane na stany przed-cukrzycowe. Pić pół szklanki przed posiłkiem.

« poprzednia		następna »