Szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) - gatunek wiecznie zielonego krzewu z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Występuje w stanie dzikim w Europie, w rejonie Morza Śródziemnego. W Ameryce Północnej uprawiana i dziczejąca. W Polsce nie występuje w stanie dzikim, nadaje się jednak do uprawy w ogródku.

Jej nazwa wywodzi się od łacińskiego salvus oznacząjacego zdrowie.
Pokrój
Bylina lub półkrzew, osiąga wysokość 50-70 cm. Ma skłonność do pokładania się.
Łodyga
Wzniesiona, czterokanciasta lub okrągława, drewniejąca od dołu. Cała roślina lekko owłosiona.
Liście
Zielono-srebrne, miękkie w dotyku, długoogonkowe, podłużnie owalne lub lancetowate, ułożone naprzeciwlegle. Brzegiem lekko karbowane, a z wierzchu pomarszczone.
Kwiaty
Dwuwargowe, barwy fioletowoniebieskiej, zebrane po 4-8 w szczytowe nibyokółki. Kwitną od maja do czerwca.
Biotop
Rośnie na słonecznych zboczach i skałach, na glebach bogatych w wapń i w miarę wilgotnych.
Roślina lecznicza:
Historia : Znana już w starożytności jako roślina lecznicza, a także magiczna. Grecy i Rzymianie stosowali ją jako lekarstwo na ukąszenia węża, problemy ze wzrokiem, utratę pamięci. W średniowieczu stosowano ją jako lek na przeziębienia, gorączkę, padaczkę, choroby wątroby i zaparcia. Uważano ją również za afrodyzjak. Arabscy uczeni twierdzili, iż spożywanie szałwii przedłuża życie. W starożytnym Rzymie zbiorom szałwii jako rośliny magicznej towarzyszyły określone zwyczaje.
Surowiec zielarski : Liście (Folium Salviae) szałwii zawierają od 2,5 do 3% olejku lotnego, który zawiera m.in. tujon, cyneol, kamforę i pinen. Ponadto szałwia zawiera garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, duże ilości witaminy B1 (ok. 850 mg%), witaminy PP oraz karoteny (witaminy A) i duże ilości witaminy C.
Działanie : Poprawia pracę układu trawiennego, obniża poziom cukru we krwi, a napary z szałwii łagodzą zapalenia gardła i skóry. Ponadto działa kojąco na depresję, zmęczenie, wyczerpania. Napar z szałwii stosuje się przy nadmiernym poceniu nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków. Dzięki bakteriobójczym właściwościom stosuje się szałwię także zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i przy anginie. Napar szałwii stosuje się także do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia żylakowate nóg a także jako dolewkę do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych. Herbatka z liści łagodzi przeciwdziała biegunce, służy też do irygacji pochwy w upławach. Dalej jest także (słabym) środkiem przeciwgrzybiczym, oraz przeciwkaszlowym, łagodzącym dolegliwości występujące w okresie menopauzy, skutecznym w ślinotoku. Napar z liścia szałwii powoduje zmniejszenie laktacji, co jest bardzo przydatne przy zapaleniach piersi - może doprowadzić do całkowitego zaniku pokarmu.
Liść szałwii wchodził w skład nieprodukowanych obecnie papierosów "Astmosan". Współczesne preparaty złożone zawierające liście szałwii to: Septosan, Vagosan, Diabetovit, Dentosept (płukanka), Gastrogran (granulat).
Sztuka kulinarna : Liście zrywane przed okresem kwitnienia są używane do dziś jako przyprawa. Stosuje się ją jako dodatek do sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, ciast i deserów. W Niemczech przyprawia się nią węgorza. Doskonale komponuje się z daniami, których składnikami są pomidory, kapusta i groch. Duże zastosowanie znalazła zwłaszcza w kuchni włoskiej.
Ma lekko gorzkawy smak, dlatego należy używać jej oszczędnie. Zbyt duża ilość nadaje potrawie nieprzyjemny zapach.
Przez proces suszenia smak przyprawy nasila się. Suszona szałwia może być przechowywana do 3 lat w szczelnym opakowaniu. Po tym okresie traci swój zapach.
Powinny jej unikać kobiety w ciąży.
Kosmetyka: Jest także wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym z powodu zawartości olejków eterycznych.
Szałwia Lekarska - Roślina ta jest od kilku wieków uprawiana w naszym kraju. Pochodzi z krajów Basenu Morza Śródziemnego. Jest rośliną wieloletnią. Zakwita w drugim roku życia, w maju i czerwcu fiołkowymi, czasem białymi kwiatami,
w sierpniu wydaje owoce. Uprawy wymagają starannej ochrony przed mrozami. Od czasów starożytnych szałwia była uważana za lek na bezpłodność. Ma bardzo szerokie zastosowanie, dlatego w dawnej Polsce mówiono ?śmierć tego nie ubodzie u kogo szałwia w ogrodzie".

Surowce lecznicze:

W celach leczniczych wykorzystywane są liście szałwi.

Substancje lecznicze:

Szałwia zawiera olejek eteryczny, garbniki pirokatechinowe, flawonoidy, fenolokwasy, goryczki, prowitaminę A, witaminy B,, C, PP, a także sole mineralne.

Zbiór i konserwacja:

Już w pierwszym roku życia rośliny można zebrać 1/3 liści nie narażając jej na zniszczenie. W drugim roku ścina się pędy w początkowym okresie kwitnienia, kiedy zawierają najwięcej olejku eterycznego. Liście szałwi należy suszyć w miejscach ocienionych, przewiewnych, w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 35°C. Przechowywać w workach płóciennych w suchych pomieszczeniach.

Działanie:

Przeciwpotne, przeciwzapalne, żołądkowe, dezynfekujące, przeciwcukrzycowe.

Działanie przeciwpotne wyciągów z liści szałwii występuje już po 2-3 godzinach od spożycia i trwa 1 -3 dni. Od dawna znano własności przeciwzapalne szałwii i to zarówno zewnętrznie jak i do wewnątrz stosowanej. Szałwia hamuje rozmnażanie się wielu rodzajów bakterii Gram dodatnich i Gram ujemnych, a także odpornych na antybiotyki, unieczynnia toksyny bakteryjne. Szałwia zatrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego i zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Jest korzystna w leczeniu chorób wątroby przebiegających z upośledzonym wytwarzaniem żółci lub po toksycznym uszkodzeniu wątroby. Ponadto przywraca prawidłową czynność skurczową jelit, znosi skurcze jelit, ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów, działa wiatropędnie. Ma także właściwości obniżania poziomu cukru we krwi, co może być korzystne w leczeniu cukrzycy. Jest to jednak działanie stosunkowo słabe i może uzupełniać jedynie działanie innych leków przeciwcukrzycowych. Zmiany w leczeniu cukrzycy należy zawsze uzgodnić z lekarzem.

Szałwia może być wykorzystana w leczeniu stanów wzmożonej ogólnej potliwości, potliwości w chorobach gorączkowych, w nadczynności tarczycy, a także nadmiernej potliwości na tle zaburzeń nerwicowych i okresu przekwitania.

Szałwia znana jest popularnie jako ziele do płukania jamy ustnej w przypadkach kłopotów z zębami i dziąsłami. Może także być używana do płukania gardła przy anginach. Wyciągów z szałwii można używać do przemywania i kompresów w przypadku trudno gojących się ran oraz czyraków, a także przy zapaleniach skóry.

« poprzednia		następna »