Melisa lekarska, (Melissa officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Ludowe nazwy: rojownik, pszczelnik, matecznik, starzyszek, cytrynowe ziele. Melisa lekarska pochodzi z południowej Europy, obecnie jest znana i uprawiana na całym świecie, również w Polsce.
Liście
Okrągławosercowate, karbowane na brzegach, w kolorze od ciemnej zieleni po żółto-zielony. Liście o silnym, miłym zapachu.
Kwiaty
Na wiosnę i w lecie kiście małych, jasnożółtych kwiatków rozkwitają w miejscach połączeń liści z łodygą.
Zastosowanie
Roślina uprawna: uprawiana jest od dawna w wielu rejonach Europy i na całym świecie. W Polsce gdzieniegdzie zdziczała i taka jest bardziej ceniona w ziołolecznictwie, niż z upraw polowych (większa zawartość substancji aktywnych).
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski: liść melisy – Folium Melisse
Przetwór: olejek melisowy – Oleum Melisse
Działanie: ma działanie uspokajające, stosowana też w bezsenności, depresji oraz nerwicy pomaga w bólach głowy, bólach menstruacyjnych i zespole przewlekłego zmęczenia zmniejsza wzdęcia i gazy, pomaga przy rozstrojach żołądka i przewodu pokarmowego zmniejsza napięcie jelita grubego, rozkurcza mięśnie gładkie jelit, działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo pomaga w wywołaniu menstruacji podczas gorączki schładza organizm pobudza trawienie, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego
zwalnia napięcie obwodowych naczyń krwionośnych, odpręża i regeneruje system nerwowy maść z melisy łagodzi zranienia i ukąszenia przez owady kompresy likwidują bolesne obrzęki inhalacje pomagają przy atakach alergii i kaszlu stosuje się ją również do płukania jasnych włosów przy wypadaniu i łupieżu
Herbatka z melisy
Sztuka kulinarna
Najczęściej spożywana w formie herbatki.
Ze względu na walory smakowe świeże liście doskonale pasują do sałatek, nadając im cytrynowy smak.
Dobrze zastępuje trawę cytrynową.
Suszona melisa traci aromat cytrynowy.
Roślina miododajna: roślina bardzo miododajna, ulubiona przez pszczoły, co zostało odzwierciedlone w nazwach (po grecku melitta to pszczoła, po łacinie mel to miód). Polskie nazwy ludowe rojownik i pszczelnik wywodzą się z tradycji nakazującej natrzeć wnętrze nowego ula świeżym zielem, co gwarantowało, że zagnieżdżały się w nim pszczoły zaraz po wyrojeniu.
Melisa jest również często używana w przemyśle kosmetycznym oraz do produkcji likierów.
W mitologii greckiej imię Melisa nosiła jedna z nimf, która tak się naprzykrzała swoją miłością Zeusowi, że zniecierpliwiony zamienił ją w pszczołę. Gdy zmarła, z pszczelego ciała wyrosła roślina o urzekającym zapachu, wabiąca do siebie wszelkie owady.
Inna wersja mitu opowiada, że Melisa nauczyła ludzi zbierać miód, a żeby był aromatyczny, przy ulach sadziła ziele o cytrynowej woni, nazywane melissophyllon – czyli miodowy liść.
W greckiej medycynie używano jej już 2 tysiące lat temu. Nazywano ją "radością dla serca", a Paracelsus nazwał ją "eliksirem życia" wierząc, że może ona całkowicie przywrócić człowiekowi nadwątlone siły.
Starożytni chętnie kąpali się w naparze z melisy, by nadać ciału miły zapach, aromatyzowali jej liśćmi wino, a także pocierano miejsca ukąszone przez pszczoły i osy.
W X wieku wraz z Arabami przywędrowała do Hiszpanii. Używano jej jako dodatku do napojów, potraw oraz do praktyk magicznych. Produkowane z niej medykamenty miały usuwać troski, tęsknoty, rozweselać strapionych, tchórzom dodawać odwagi, a wrogów zmieniać w przyjaciół.
Ziele chętnie hodowano w przyklasztornych ogrodach, a mnisi masowo produkowali z niego nalewki winne i spirytusowe. Melisę zalecano przy chorobach serca, żołądka, głowy, oczu i macicy.
W XVII wieku słynna stała się "karmelitańska dusza" – korzenna wódka z melisy, wytwarzana w tajemnicy przez paryskich karmelitów. Ufano, że pomoże na wszystko – od złych uroków, migren, podagry, katarów, bólów brzucha do histerii, dusznicy, krzywicy, kołatania serca i przywracania młodości.
Melisa lekarska jest ziołem wieloletnim o zapachu zbliżonym do cytryny.
Melisa lekarska była ulubionym ziołem pszczelarzy w starożytnych czasach.
Pocierali oni zgniecionymi, świeżymi liśćmi ule, aby zachęcić pszczoły do powrotu.
Rodzajowa nazwa "Melissa" pochodzi od greckiego słowa "pszczoła". Melisa lekarska rośnie do wysokości około 90cm. Kwiaty melisy lekarskiej są białe lub żółtawe i pojawiają się od czerwca do września. Liście melisy lekarskiej emitują silny, cytrynowy zapach i są koloru jasno zielonego o owalnym kształcie.
Melisa lekarska jest wspaniałym, naturalnym lekiem na skołatane nerwy oraz podnoszącym ducha. Melisa lekarska posiada szczególne pokrewieństwo z układem trawiennym. Pomaga uspakajać i łagodzić nudności i wymioty; pobudza apetyt, łagodzi kolkę, czerwonkę, zapalenie okrężnicy oraz problemy trawienne związane z nerwowością. Melisa lekarska jest użytecznym lekarstwem, wtedy, gdy nerwowość i depresja powodują szybkie bicie serca (palpitacje), kłucia serca lub nieregularne bicie serca. Melisa lekarska relaksuje spazmy powodujące bóle miesiączkowe, łagodzi objawy PMS (depresja, niecierpliwość, bezsenność, itp). Melisa lekarska jest dobrym środkiem na bóle głowy, migreny, zawroty głowy oraz dźwięczenie w uszach. W połączeniu z lipą, melisa lekarska obniża ciśnienie krwi. Gorąca herbata z melisy lekarskiej powoduje pocenie się, a co za tym idzie obniża gorączkę. Melisa
lekarska jest wspaniałym lekiem dla dzieci w czasie przeziębień, grypy, kaszlu i kataru. Właściwości redukujące nadmiar flegmy znalazły zastosowanie w leczeniu oskrzeli, jak również w czasie meczącego kaszlu i astmy. Melisa lekarska jest dobrym środkiem przeciwko alergiom. Właściwości przeciwwirusowe melisy lekarskiej znalazły zastosowanie w leczeniu opryszczki.
SUROWCE LECZNICZE
Części nadziemne, olejek lotny.
ZASTOSOWANIE
Tradycyjne zastosowania
Melisa lekarska zawsze była używana do podnoszenia ducha. Wierzono, że stosowana regularnie przedłuża żywotność. Inne użycia tradycyjne wskazują, że melisa lekarska była stosowana do gojenia się ran, zmniejszania palpitacji i uspokajania serca, oraz do leczenia bólów zęba.
Współczesny tonik relaksujący
Melisa lekarska to przede wszystkim uspokajający tonik na niepokoje, lęki, depresje, zmęczenia, drażliwość. Melisa lekarska zmniejsza uczucie nerwowości i paniki, uspokaja szybkie bicie serca, będąc korzystnym lekiem na palpitacje wywodzące się z nerwowości. Melisa lekarska jest również używana wtedy, gdy niepokój powoduje problemy z żołądkiem, mdłościami, bólami kolkowymi.
Opryszczki na wardze
Melisa lekarska działa skutecznie na opryszczki i zapobiega powstawaniu nowych.
Zioło hormonalne
Dzięki swoim właściwościom przeciwtarczycowym melisa lekarska jest używana u pacjentów z nadczynnością tarczycy.
Inne zastosowania medyczne
Nietrzymanie moczu, infekcje wirusowe. Melisa lekarska to pierwsza pomoc na skaleczenia i ugryzienia owadów. Jest również dobra na obniżanie gorączki.
Kulinarne
Swieże lub suszone liście melisy lekarskiej można dodawać do sałatek, kanapek, marynat, sosów, zup, gulaszów, do faszerowania wieprzowiny, cielęciny, drobiu. Melisa lekarska świetnie komponuje się z warzywami, potrawami z jaj, galaretkami, dżemami oraz z octami ziołowymi, a w szczególności z octem z bylicy estragonem. Ponieważ smak melisy lekarskiej jest raczej delikatny, większe ilości tego zioła mogą być używane w potrawach bez obawy zepsucia ich smaku. Można zrobić z melisy lekarskiej orzeźwiającą
herbatkę zalewając gotującą się wodą garść świeżych liści zioła.
Zaparzać przez kilka minut. Posłodzić cukrem lub miodem do smaku. Melisę lekarską można również dodawać do letnich ponczów i napojów. Olejek z melisy lekarskiej jest wykorzystywany do produkcji likierów, takich jak Chartreuse lub Benedictine.
WYSTĘPOWANIE I UPRAWA
Melisa lekarska pochodzi z południowej Europy, zachodniej Azji oraz północnej Afryki. Obecnie melisę lekarską możemy spotkać w prawie każdym zakątku świata. Melisa lekarska najlepiej rośnie w glebie wilgotnej, lekko kwaśnej do lekko zasadowej, dobrze spulchnionej. Tolerowany współczynnik pH 4.5 do 7.6. Melisa lekarska preferuje miejsca słoneczne, ale również dobrze rośnie w pól-cieniach.
Nasiona melisy lekarskiej sadzi się w pomieszczeniach, około 8 do 10 tygodni przed ostatnią datą wiosennych przymrozków. Nasiona melisy lekarskiej potrzebują światła do kiełkowania, więc należy je sadzić na głębokość nie większą niż 6mm. Roślinki kiełkują w ciągu 8-10 dni.
Przesadzać sadzonki melisy lekarskiej na zewnątrz po niebezpieczeństwie przymrozków. Sadzić roślinki w odległości około 45-60cm od siebie. Nasiona melisy lekarskiej mogą być również sadzone bezpośrednio do ziemi późną jesienią. Melisa lekarska rozmnaża się również z sadzonek oraz przez podział korzeni. Dzielić korzenie na wiosnę lub jesień. Każda podzielona część melisy lekarskiej powinna mieć od 3 do 4 pączków. Jeśli dzielimy korzenie na jesieni, trzeba sadzić rośliny wystarczająco wcześnie, aby pozwolić im ukorzenić się dobrze przed zimą. Zabezpieczyć przed zimnem.
Melisa lekarska może rosnąć w domu, na kuchennym parapecie. Taka roślinka wymaga co najmniej 5 godzin światła słonecznego lub 14 - 16 godzin
swiatła sztucznego. Młode listki melisy lekarskiej są najlepsze do przyrządzania relaksujących herbatek.
BADANIA NAUKOWE
Olejek lotny
Badania naukowe pokazały, że olejek lotny zawarty w melisie lekarskiej uspakaja system nerwowy.
Polifenole
Polifenole mają działanie przeciwwirusowe. Zwalczają wirus "herpes simplex", który powoduje tworzenie się opryszczek na wardze.
Tarczyca
Melisa lekarska hamuje funkcję tarczycy.
SKŁADNIKI
Melisa lekarska zawiera: olejek lotny, garbniki, polifenole, flawonoidy, substancje gorzkie.
DAWKOWANIE
Najczęstsza formą używania melisy lekarskiej jest zwykła herbata. Należy wziąć 2 łyżki stołowe melisy lekarskiej i zalać ją 150ml gotującej się wody. Nalewka sporządzona z melisy lekarskiej również jest stosowana. Bierze się ją po 2-3ml trzy razy dziennie. Wyciąg z melisy lekarskiej może być stosowany na różnego rodzaju liszaje lub opryszczki. Smarować miejsce chorobowo zmienione 3 do 4 razy dziennie. Melisa lekarska jest również często łączona z innymi ziołami. Na przykład mięta pieprzowa i melisa lekarska działają skutecznie na bóle brzucha. Kozłek lekarski połączony z melisą lekarską to wspaniały środek na bezsenność i nerwobóle.
Porost
wirginijski i melisa lekarska są zwykle używane razem w leczeniu choroby Gravesa.
SKUTKI UBOCZNE I OSTRZEŻENIA
Nie zostały zanotowane większe skutki uboczne stosowania melisy lekarskiej. Melisa lekarska w przeciwieństwie do leków uspokajających jest bezpieczna. Użycie melisy lekarskiej nie ma wpływu na kierowanie pojazdami mechanicznymi. Uspokajające działanie melisy lekarskiej nie jest wzmacniane piciem alkoholu. Osoby z jaskrą powinny jednak unikać olejku lotnego z melisy lekarskiej. Badania nad zwierzętami dowodzą, że olejek ten może spowodować podwyższenie się ciśnienia w oku. Niektorzy moga doswiadczyc zapalenia skory po nadmiernym zetknieciu sie z melisa lekarska. Pszczoly uwielbiaja to ziolo, wiec trzeba byc ostroznym w czasie rwania melisy lekarskiej.
JAK DZIAŁA W ORGANIŹMIE
Olejek lotny znajdujący się w melisie lekarskiej jest głównym agentem działającym relaksująco i uspokajająco na system nerwowy. Melisa lekarska znalazła zastosowanie w leczeniu stanów wyczerpania nerwowego, palpitacji serca, depresji, bólów głowy. Polifenole, zawarte w melisie lekarskiej, są odpowiedzialne za działanie przeciwwirusowe. Krem zrobiony z melisy lekarskiej jest efektywny przeciw opryszczkom na wardze. Melisę lekarską stosuje się w leczeniu nadczynności tarczycy. Melisa lekarska znalazła również zastosowanie w łagodzeniu objawów menopauzy, jak również służy do regulowania miesiączek i zmniejszania bólów miesiączkowych.
UŻYCIE
LIŚCIE:
NAPAR - Brać na depresje, wyczerpania nerwowe, niestrawność, mdłości, przeziębienia i grypy (początkowa faza choroby). Napar jest najlepszy zrobiony ze świeżych liści.
NALEWKA - Posiada działanie mocniejsze od naparu. Najlepsza ze świeżych liści. Małe dawki (5-10 kropli) są zwykle bardziej efektywne.
KOMPRES - Używać kompresów nasączonych naparem dla złagodzenia bolesnych opuchnięć, np.w czasie skazy moczanowej.
MAŚĆ - Używać na opryszczki, ugryzienia owadów. Działa jako odstraszacz na owady.
ZAPARZONY OLEJ - Użyć gorący olej jako maść lub masować ciało w depresji, napięciu, astmie lub zapaleniu oskrzeli.
OLEJEK LOTNY:
MAŚĆ - Zmieszać 5ml olejku ze 100 g maści bezzapachowej na ugryzienia owadów lub jako odstraszacz na owady.
OLEJEK DO MASAŻU - Rozcieńczyć 5-10 kropli olejku z melisy lekarskiej w 20ml olejku migdałowego lub z oliwy. Używać do masowania ciała w czasie napięcia nerwowego lub dolegliwości klatki piersiowej.
ZBIÓR I KONSERWACJA
Świeże liście melisy lekarskiej są dostępne w czasie wzrostu rośliny. Liście należy obrywać wcześnie rano. Najlepsze są młode listki. Dlatego też należy regularnie obrywać liście, aby zachęcić roślinę do produkowania nowych, świeżych pędów. Aby ususzyć melisę lekarską, należy obciąć roślinę do poziomu gruntu jak tylko zaczną pokazywać się kwiaty. Powiesić obcięte rośliny do wysuszenia w zacienionym, przewiewnym miejscu. Jak tylko liście są ususzone, umieścić je w szczelnie zamkniętych słoikach. Liście melisy lekarskiej można zamrażać w kostkach lodu.
HERBATKA MNICHÓW
Jest to starożytny alkoholowy przepis na kurację prawie wszystkich dolegliwości. Kiedy boli głowa,cierpisz na bezsenność, jesteś wyczerpany nerwowo, spróbuj wina z melisy lekarskiej. Oto przepis na nie. 200g świeżych liści melisy 1l 30% brandy.
Dodać świeże liście melisy lekarskiej do brandy. Zakorkować butelkę szczelnie i pozostawić na 10 dni. Odcedzić zioła przez bawełnianą ściereczkę. Dawkowanie: nie więcej jak 10-20 kropli na dzień.
To lekarstwo jest tylko dla dorosłych.
HERBATKA Z MELISY LEKARSKIEJ
2 szklanki suszonych liści melisy
1 szklanka pączków róży
1 szklanka kwiatów pomarańczy
Wymieszać wszystkie składniki. Użyć 2 łyżeczki od herbaty zmieszanych ziół do przyrządzenia 1 szklanki herbaty. Posłodzić miodem do smaku.
« poprzednia | następna » |
---|