Lawenda (Lavandula L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Porasta obszar śródziemnomorski od Wysp Kanaryjskich po Indie. Obejmuje ok. 30 gatunków.

Gatunkiem typowym jest Lavandula spica L. Roślina uprawna: lawendę wąskolistną uprawia się na szeroką skalę we Francji (głównie w Prowansji), Anglii, Ameryce Południowej

Roślina lecznicza
Roślina miododajna
Stosowana jest przeciwko molom odzieżowym, które odstrasza swoim zapachem. Symbolika średniowiecza kojarzyła bladoliliową lawendę z duchowymi zaletami Matki Boskiej. Chorwacka wyspa Hvar znana jest również jako "lawendowa wyspa", ze względu na sadzoną masowo lawendę, która jest jednym z głównych źródeł dochodów wyspy. Lavendula croatia należy do najszlachetniejszych odmian w Europie, przewyższając swą jakością nawet lawendę prowansalską.
Lawenda lekarska jest popularnym ziołem występującym w Europie Południowej. Jest uprawiana na szeroką skalę na całym świecie włączając w to południowe i zachodnie części Stanów Zjednoczonych. Lawenda lekarska preferuje suche, słoneczne miejsca.

Ta mała krzewinka z drzewiastymi łodygami osiąga wysokość pomiędzy 15 a 60cm, i posiada wiele gałązek. Liście lawendy lekarskiej są bardzo wąskie, o długości od 2 do 5 cm, o kolorze szaro-zielonym, mniej lub więcej kosmate.

Kwiaty lawendy lekarskiej pokazują się od czerwca do września; kwitną trochę dłużej u innej odmiany – L.latifalia. Kwiaty są małe, koloru jasno niebieskiego, silnie pachnące.

Lawenda lekarska była i jest jednym z najbardziej kochanych ziół za jej zapach. Napar, nalewka z lawendy lekarskiej lub wdychanie olejku lawendowego posiada cudowne właściwości relaksujące zarówno ciało jak i umysł.
Lawenda lekarska to świetny środek na nerwice, nerwowość oraz na fizyczne objawy spowodowane stresem takie jak: napięciowe bóle głowy, migrenę, palpitacje oraz bezsenność. Olejek lawendowy jest uważany jako środek balansujący emocje, podnoszący na duchu, łagodzący depresje oraz balansujący wewnętrzną dysharmonię. Lawenda lekarska posiada również właściwości regenerujące system nerwowy, przywracania żywotności ludziom cierpiącym na wyczerpanie nerwowe.

Właściwości relaksujące lawendy lekarskiej działają pomocnie na układ trawienny. Wszędzie tam, gdzie skurcze lub kolka są spowodowane napięciem lub nerwicą, stosuj lawendę lekarską. Lawenda lekarska łagodzi wzdęcia brzucha, nudności, niestrawności pokarmowe, wzmacnia apetyt. Olejek lawendowy posiada właściwości antyseptyczne oraz bakteriobójcze. Pokazano, że olejek lawendowy jest aktywny przeciwko bakteriom, takim jak: błonica, dur brzuszny, paciorkowiec, dwoinka zapalenia płuc. Lawenda lekarska stosowana jako herbatka ziołowa, olejek do inhalacji, maść do nacierania jest skuteczna na przeziębienia, kaszel, astmę, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, grypę, zapalenie migdałków, zapalenie krtani. Herbatka lawendowa lub nalewka może być również stosowana na infekcje żołądka i jelit, które to powodują wymioty i rozwolnienie.

Lawenda lekarska, pita na gorąco w postaci herbatki ziołowej, powoduje pocenie się, a co za tym idzie obniża gorączkę. Lawenda lekarska pomaga w oczyszczaniu organizmu z toksyn poprzez skórę, a dzięki swoim średnim właściwościom moczopądnym, również poprzez mocz.

Lawenda lekarska jest również pożytecznym środkiem dezynfekującym rany, skaleczenia, owrzodzenia i wrzody. Lawenda lekarska pobudza gojenie się tkanek i minimalizuje tworzenie się blizn, kiedy olejek jest stosowany na poparzenia oraz rozcieńczony w przypadkach egzemy, trądziku czy owrzodzenia żylakowego.

SUROWCE LECZNICZE

Kwiaty, olejek lotny, liście.

ZASTOSOWANIE

System nerwowy
Lawenda lekarska jest bardzo dobrze znana ze swoich właściwości łagodzących i uspokajających. Można ją łączyć z innymi ziołami
uspokajającymi w celu łagodzenia bezsenności, drażliwości, bólów głowy oraz migreny. Lawenda lekarska również pomaga w przynoszeniu ulgi w czasie depresji.

Trawienie
Jak większość ziół ze znaczną zawartością olejków lotnych, lawenda lekarska łagodzi niestrawności i kolkę, uwalnia gazy oraz wzdęcia.

Astma
Relaksujące działanie lawendy lekarskiej powoduje, że jest ona pożyteczna w leczeniu niektórych typów astmy, zwłaszcza wtedy, gdy nadmierna nerwowość jest cechą.

Olejek lotny
Olej lawendy lekarskiej jest cennym środkiem pierwszej pomocy. Lawenda lekarska jest ziołem silnie antyseptycznym, pomagającym w gojeniu się poparzeń, ran oraz owrzodzeń. Smarowany na użądlenia insektów, olej z lawendy lekarskiej znosi ból i zapalenia. Olej z lawendy lekarskiej może być używany w leczeniu świerzbu oraz wszy głowowej. Wmasowywanie kilku kropel olejku lawendowego w skronie pomaga łagodzić bóle głowy, natomiast 5 kropel dodanych do kąpieli uśmierza napięcia mięśni, uspokaja system nerwowy, i pomaga w nocnym zaśnięciu.

Inne zastosowania medyczne
Problemy uzębienia, Opryszczka, Wrzody jamy ustnej, Ból owulacyjny, Zapalenie gardła, Fobia, Zmarszczki.

Zastosowanie w kuchni
Używać suszonej lawendy lekarskiej – liści, pączków oraz kwiatów – do przyrządzania potraw mięsnych oraz warzywnych. Dodawać kwitnące gałązki oraz świeżo pokrojone liście do sosów sałatkowych, sałatek, win oraz octów winnych.
Kwiaty lawendy lekarskiej można dodawać do deserów takich jak: lody, galaretki, budynie, owoce – zwłaszcza jagodowe. Słodki smak cytrynowo-kwiatowy lawendy angielskiej jest zbyt intensywny, należy więc dodawać ją umiarkowanie do potraw.
Aby sporządzić odświerzająca, aromatyczną herbatę z lawendy lekarskiej, trzeba macerować 1 łyżeczkę suszonych kwiatów lawendy lekarskiej lub 3 łyżeczki świeżych kwiatów w 1 szklance gotującej się wody.
Miód z lawendy lekarskiej jest uznawany jako przysmak smakosza. „Herbes de Provence”, klasyczna przyprawa z suszonych ziół, zawiera kwiaty lawendy lekarskiej, jak również tymianek, cząber ogrodowy, bazylię oraz koper włoski. Ekstrakt z olejku lawendowego jest używany na skalę przemysłową do dodawania smaku cukierkom, pieczonym wyrobom, gumie do żucia, żelatynie, budyniom oraz do różnych rodzajów napojów.
Kwiaty oraz łodygi lawendy lekarskiej można używać do robienia bukietów kwiatowych. Suszoną lawendę lekarską dodaje się do aromatycznych saszetek oraz potpuri. Suszone końce lawendy lekarskiej zachowują swój aromatyczny zapach przez kilka lat.

WYSTĘPOWANIE I UPRAWA

Lawenda lekarska pochodzi z Francji oraz z obszarów zachodnich Morza Sródziemnego. Lawenda lekarska jest uprawiana na całym świecie dla jej olejków lotnych, oraz jest również hodowana jako roślina ogrodowa. Lawenda lekarska jest ziołem wieloletnim. Wystepują liczne jej odmiany, między innymi karłowata odmiana. Tam, gdzie zimy są surowe, należy wybierać do sadzenia gatunek bardziej odporny, np. lawendę angielską. Lawenda powinna być okryta na zimę. Lawenda lekarska rozmnaża sie najlatwiej przez
podział korzenia. Lawenda lekarska toleruje różne typy gleb, ale rośnie najlepiej w suchej, piaszczystej, dobrze osuszonej, zasadowej glebie. Jeśli jest sadzona w kwaśnej glebie, glebę należy zneutralizowac dodając wapień. Tolerowane pH waha się w granicy 6.4 do 8.2. Lawenda lekarska wymaga pełnego słońca. Nie należy sadzić tego zioła w zacienionych, mokrych miejscach ponieważ nie będzie rosło lub nie będzie kwitnąć. Sadzić nasiona lawendy lekarskiej w pomieszczeniu na 10 – 12 tygodni przed datą ostatnich przymrozków wiosennych. Aby przyspieszyć prędkość kiełkowania nasion, należy zmrozić nasiona w lodówce na kilka tygodni przed sadzeniem. Nasiona należy sadzić nie głębiej niż 6mm. Roślinki kiełkują od 14 do 28 dni. Sadzić młode rośliny na zewnątrz po ostatnich niebezpieczeństwach przymrozków.
Ponieważ nasiona różnych gatunków lawendy potrzebują dużo czasu na kiełkowanie, młode roślinki rosną bardzo wolno, łatwiejszym sposobem na wyhodowanie dorosłej rośliny jest rozmnażanie lawendy poprzez obcinaniełodygi, co powinno się odbyć na wiosnę lub na jesieni. Rośliny powinny być oddalone od siebie na odległość 30 do 90cm. Do roślin sadzonych w doniczki powinien być dodawany użyźniacz w płynie, aby pomóc roślinie kwitnąć.
Pomimo że lawenda angielska potrafi „żyć” 20 do 30 lat, po kilku latach staje się nieładna i wymaga obcinania starych gałązek. Robi to się wiosną i następnie wczesną jesienią.
Obrywanie końcówek gałązek zanim roślina zakwitnie podczas pierwszego roku, powoduje, że roślina staje się bardziej gęsta i obfita w kształtach. Lawenda lekarska jest podatna na owady, gąsiennice, oraz na choroby wywołane grzybami, np. plamy na liściach. Nie sadzić lawendy lekarskiej w bardzo wilgotną ziemię, gdyż w takich warunkach korzeń zaczyna gnić. Lawenda lekarska zostawiona na zewnątrz powinna być okryta ściółką, słomą, aby ochronić ją przed zimnem.

BADANIA NAUKOWE

Olejek lawendowy
Badania naukowe poświęcone właściwościom leczniczym olejku lawendowego trwają od dziesiątek lat. Udowodniono, że posiada on właściwości antyseptyczne oraz przeciwbakteryjne. Lawenda lekarska redukuje ból oraz wyczerpanie nerwowe.

Kwiaty lawendy lekarskiej
Jako całość są również znane ze swoich właściwości przeciwbakteryjnych oraz antyseptycznych. Uspokajają nerwy, obniżają napięcia mięśni, łagodzą skurcze oraz wzdęcia. Stosowane zewnętrznie, posiadają właściwości owadobójcze oraz powodujące zaczerwienienie skóry (czynnik drażniący oraz stymulujący miejscowe krążenie).

SKŁADNIKI

Lawenda lekarska zawiera: olejki lotne (aż do 3%) zawierające ponad 40 składników, włączając linalyl acetate (30-60%), cineole (10%), linalool, nerol, borneol, flawonoidy, taniny, kumaryny.

DAWKOWANIE

Na niestrawności stosować napar brać 100ml dwa razy dziennie. Na problemy ze spaniem – stosować nalewkę – 3-5ml na noc. Dodać napar z lawendy lekarskiej lub olejku lawendowego do kąpieli wieczornych w celu zredukowania stresu i napięcia nerwowego, lub używać jako rozpylacza na pozbycie się problemów ze spaniem. Na bóle głowy, dodać 2 krople olejku lawendowego do miski z zimną wodą i namoczyć szmatkę w celu sporządzenia kompresu. Kompres przykładać na czoło. 5 kropel olejku lawendowego dodanych do kąpieli stóp redukuje ich zmęczenie.

Jako maść do smarowania pomaga na bóle artretyczne dodać po jednej kropli olejku lawendowego oraz olejku z pomocnika baldaszkowatego do 50ml oleju podstawowego. Czysty olejek lawendowy może być używany na ugryzienia i użądlenia owadów.

SKUTKI UBOCZNE I OSTRZEŻENIA

Niektóre osoby mogą doświadczyć zapalenia skóry spowodowane olejkiem z lawendy lekarskiej. Olejek lawendowy jest szeroko dostępny i używany w aromaterapii. Czasami herbata ziołowa jest sporządzana z kilku kropel olejku lawendowego. Jakkolwiek, olejek lawendowy nigdy nie powinien być brany w dużych dawkach, gdzie może powodować zatrucie narkotyczne, które prowadzi do konwulsji i śmierci.

JAK DZIAŁA W ORGANI¬MIE

Lawenda lekarska posiada właściwości relaksujące oraz uspokajające, które znalazły lecznicze zastosowanie na różne układy człowieka, między innymi na układ pokarmowy, nerwowy, oddechowy. Lawenda lekarska jest pożytecznym ziołem leczącym problemy układu pokarmowego (niestrawności, wzdęcia żołądka).

Układ nerwowy
pożyteczne zioło w czasie bólów głowy, depresji, problemów ze spaniem. Lawenda lekarska jest również stosowana na astmę, gdzie nerwowość jest jednym z powodów wywoływania jej. Lawenda lekarska jest dodawana do kremów, maści i wykorzystywana do smarowania bolących stawów jako środek zmniejszający ból. Kremy lub oleje z zawartością lawendy lekarskiej znalazły zastosowanie zewnętrzne w leczeniu nerwobólów.

UŻYCIE

KWIATY: NAPAR - Stosować na wyczerpanie nerwowe, napięciowe bóle głowy lub podczas akcji porodowej. Napar z lawendy lekarskiej działa również korzystnie na kolkę oraz niestrawności pokarmowe. Słaby napar z lawendy lekarskiej (25% normalnej mocy ) można podawać dzieciom na kolkę, drażliwość lub podniecenie emocjonalne.

NALEWKA - Stosować nie więcej niż 5ml, dwa razy dziennie, na bóle głowy i depresje.
DO PŁUKANIA JAMY USTNEJ - Stosować na nieświeży oddech.
OLEJEK AROMATYCZNY:
KREM - Dodać kilka kropel olejku lawendowego do kremu rumiankowego i smarować tym skórę w czasie egzemy.
LOTION - Dodać kilka kropel olejku lawendowego do niewielkiej ilości wody i smarować tym poparzenia słoneczne oraz oparzenia gorącą wodą lub parą.
MA¦Ć DO SMAROWANIA KLATKI PIERSIOWEJ - Dodać 1ml olejku lawendowego i 5 kropel olejku rumiankowego do 10ml oleju podstawowego. Smarować ciało w czasie astmatycznych i oskrzelowych skurczów.
PŁUKANKA DO WŁOSÓW - Rozpuścić 5-10 kropli olejku lawendowego w wodzie i używać na wszy lub gnidy.
OLEJEK DO MASAŻU - Rozpuścić 1ml olejku lawendowego w 25ml oleju podstawowego i wmasowywać w bolące mięśnie. Rozpuścić 10 kropli olejku lawendowego w 25ml oleju podstawowego i masować skronie oraz kark szyji w czasie bólów napięciowych głowy lub przy pierwszych objawach pojawiania się migreny.
OLEJ - Stosować nierozcieńczony olejek lawendowy na ugryzienia i użądlenia owadów. Rozpuścić 10 kropli olejku lawendowego w 25ml oleju podstawowego i używac w czasie udaru słonecznego lub stosować w celu uniknięcia poparzenia słonecznego (uwaga: nie jest to skuteczna blokada przeciwsłoneczna).

ZBIÓR I KONSERWACJA

Zbierać kwiaty i łodygi lawendy lekarskiej w suchy dzień przed upałem. Związać łodygi zioła w pęczki i powiesić je w ciepłym, zacienionym i przewiewnym miejscu do wyschnięcia. Proces suszenia może trwać kilka tygodni. Kiedy łodygi lawendy lekarskiej są bardzo suche, obrywać kwiaty i umieścić je w szczelnie zamkniętym pojemniku. Dla celów sporządzenia potpuri, obrywać kwiaty do wysuszenia jak tylko pączki zaczynają się otwierać.

POTPURI Z LAWENDY
3 szklanki suszonych pączkow lawendy lekarskiej
2 łyżki stołowe suszonych skórek cytryny
4 łyżki stołowe sproszkowanego korzenia orysu
4 łyżki stołowe suszonej mięty zielonej
2 łyżki stołowe suszonej bazyli
2 łyżki stołowe suszonego rozmarynu
1 łyżeczka sproszkowanego kwasu benzoesowego
6 kropel olejku lawendowego

Zmieszać wszystkie składniki z wyjątkiem olejku lawendowego. Dodawać po kropli olejku lawendowego, jednocześnie mieszając suszone zioła. Mieszaninę zamknąć i trzymać w suchym, przewiewnym, ciepłym miejscu przez około 6 tygodni, potrząsając codziennie. Mieszaninę umieścić w ozdobnym kontenerze ze szklanym korkiem.

ODSTRASZACZ LAWENDOWY NA MOLE

Mieszaninę lawendy oraz innych ziół umieścić w małych torebkach i powiesić w szafie z ubraniami lub w szufladach z odzieżą, aby odstraszyć mole i nadać miły zapach ubraniom. Zioła powinny być użyte w równych proporcjach, suszone i zmiażdzone. Liście lawendy lekarskiej Kwiaty lawendy lekarskiej.

Liście rozmarynu i ruty

Zmieszać wszystkie składniki i stosować do wypełniania torebek z lekkiego materiału. Można je przyozdobić wstążeczkami.

LAWENDOWY CUKIER

Przechować dwie lub trzy suszone główki lawendy lekarskiej w szczelnie zamkniętym słoju z mączką cukrową. Lawenda da przyjemny zapach cukrowi. Taki cukier może być używany (oczywiście w umiarze) do deserów, np. prostych ciast ponczowych, kremów z mleka i jaj lub do lodów.

« poprzednia		następna »