Biedronkowo

Łuszczyca (psoriasis) jest uznawana za jedną z najczęstszych chorób skóry. Ma charakter przewlekły, a do jej typowych objawów należą zmiany skórne. Bywa niestety uciążliwa dla chorujących na nią ludzi.

W Polsce występuje u ok. 2% ludzi we wszystkich grupach wiekowych (najrzadziej u niemowląt). Dotychczas nie sformułowano powszechnie zaakceptowanej teorii, która wyjaśniałaby wszystkie przyczyny występowania łuszczycy.

Geny, stresy i infekcje.

Uważa się, że choroba ta ma podłoże genetyczne. Dzieci rodziców chorych na łuszczycę zapadają na nią 7 razy częściej niż dzieci rodziców zdrowych. Dzięki badaniom genetycznym udało się ustalić, że u większości chorych obecne są charakterystyczne odmiany konkretnych genów. Jednakże dziedziczenie łuszczycy jest zjawiskiem złożonym, dlatego też nie jest regułą, że łuszczyca występuje u wszystkich dzieci chorych rodziców. Niektóre osoby mogą być pierwszymi przypadkami tego schorzenia w swoich
rodzinach.

Geny mogą mieć wpływ na predyspozycję do ujawnienia się łuszczycy, natomiast wystąpienie objawów i przebieg choroby zależeć może od wielu czynników niegenetycznych - zewnętrznych i wewnętrznych, takich jak podrażnienia mechaniczne i chemiczne, stresy, infekcje, stosowanie niektórych leków.

Nieprawidłowe rogowacenie.

Najbardziej zewnętrzną warstwą skóry jest naskórek, który z kolei także jest zbudowany z kilku warstw. Podziały komórek odbywają się w warstwie podstawnej, położonej najniżej. Komórki naskórka (keratynocyty) w miarę dojrzewania przesuwają się do wyżej położonych warstw naskórka - kolczystej, ziarnistej i rogowej. W trakcie tego procesu stopniowo rogowacieją.
W warstwie rogowej są już komórkami pozbawionymi jąder i tutaj ulegają stopniowemu złuszczaniu. Przechodzenie komórek naskórka od warstwy podstawnej do rogowej trwa ok. 4 tygodni. Proces ten jest ciągły, w ten sposób odbywa się w zdrowej skórze nieustająca odnowa zewnętrznej powierzchni naskórka.

W zmianach łuszczycowych natomiast namnażanie się komórek naskórka w warstwie podstawnej jest znacznie nasilone, a proces ich przechodzenia do warstwy rogowej przyspieszony do 3-4 dni. Rogowacenie staje się nadmierne i nieprawidłowe. W obrębie zmian skórnych występują charakterystyczne objawy stanu zapalnego.

Wykwity łuszczycowe.

Tak zwanym wykwitem pierwotnym w łuszczycy są grudki. Mają barwę czerwoną i pokryte są srebrzystymi łuskami (wynik nieprawidłowego i nadmiernego rogowacenia). Po zdrapaniu łusek stwierdza się punkcikowate krwawienie (związane z uszkodzeniami naczyń w wydłużonych brodawkach skórnych).

Wczesne zmiany grudkowe mają wielkość od kilku milimetrów do 2 cm. Mogą się powiększać, zlewając się w ogniska plackowate. Liczba wykwitów jest różna: od pojedynczych do bardzo licznych w tzw. okresie wysiewu. Mogą występować na skórze całego ciała, najczęściej pojawiają się na łokciach, kolanach i owłosionej skórze głowy (tu zmiany przybierają postać nawarstwionych łusek i przechodzą na skórę czoła). Łuszczyca nie powoduje wypadania włosów i zmian w ich strukturze. Przerzedzenie włosów zdarza się w przypadku towarzyszącego tej chorobie łojotoku.

Często w łuszczycy występują zmiany paznokciowe. Mogą to być punkcikowate zagłębienia, podłużne lub poprzeczne bruzdy, a także nadmierne rogowacenie podpaznokciowe powodujące powstanie żółtych, przeświecających plam lub unoszące paznokieć. Sama płytka może stać się krucha, gruba i matowa, co przypomina zmiany wywołane przez grzybicę paznokci.

Opisane objawy są charakterystyczne dla klasycznej odmiany łuszczycy pospolitej. Oprócz niej wyróżnia się jeszcze inne rodzaje łuszczycy: wysiękową - zmiany umiejscowione są tylko w fałdach skóry (np. pachy, pachwiny), często mają wilgotną i sączącą powierzchnię; krostkową uogólnioną - jedna z najcięższych odmian, wykwity przybierają tu postać jałowych (nie wywołanych przez bakterie) krostek, towarzyszy im gorączka i zły stan ogólny. W ciężkich przypadkach, powikłanych uszkodzeniem narządów wewnętrznych, ta postać łuszczycy doprowadzić może do śmierci; krostkową dłoni i stóp - zmiany krostkowe są ograniczone tylko do tych okolic, odmiana ta ma często przebieg przewlekły i nawrotowy, ale nie jest niebezpieczna dla życia; uogólnioną - ciężka postać powodująca zlewne zapalenie skóry (tzw. erytrodermię); stawową - może dotyczyć drobnych stawów dłoni i stóp, stawów
kręgosłupa i innych. Ta postać choroby niekiedy doprowadza do trwałego inwalidztwa. Może towarzyszyć zarówno rozległym zmianom plackowatym rozsianym na skórze całego ciała, jak i dyskretnym wykwitom, np. tylko na skórze głowy.

Czym smarować skórę?

Przebieg łuszczycy bywa różny. U niektórych chorych wielokrotnie pojawiają się liczne, rozsiane grudki (tzw. wysiewy) na skórze całego ciała. Inni mają miejscowe ogniska plackowate tylko na łokciach i skórze głowy. Pewna grupa osób leczy się z powodu zmian na głowie lub na paznokciach. Zdarza się, że po kilkuletnim okresie trwania choroba wygasa, nawet na kilka lat. Łuszczyca często ulega złagodzeniu w ciąży, pod wpływem czynników hormonalnych.

W przypadku łuszczycy pospolitej leczy się farmakologicznie (zewnętrznie i wewnętrznie) jej objawy, ponieważ nie są znane przyczyny choroby. Pierwszym etapem jest zawsze usunięcie łusek. Do tego celu służą preparaty zawierające kwas salicylowy, używane w formie maści (na skórę ciała) i oliwki (na skórę owłosioną głowy). Stosuje się je przez kilka dni, lekarze zalecają także ciepłe kąpiele.

Leczenie redukujące i antymitotyczne (hamujące pewne procesy zachodzące w komórkach) ma natomiast ograniczyć nadmierne namnażanie się komórek naskórka i ich nieprawidłowe rogowacenie. Wykorzystuje się tu środki zawierające dziegcie oraz cygnolinę. Dziegcie mają obecnie zastosowanie przede wszystkim w połączeniu ze sterydami oraz jako preparat Psorisan. Cygnolinę można używać w różnych stężeniach w postaci maści lub pasty, w tzw. terapii minutowej (polegającej na stopniowym wydłużaniu czasu podawania coraz wyższych stężeń leku), wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza.
Warto pamiętać, że brudzi ona trwale bieliznę i pościel.

Inną grupę leków stanowią maści zawierające sterydy, często w połączeniu z kwasem salicylowym bądź dziegciami. Są one zwykle wygodne w stosowaniu, nie powodują przebarwień skóry i bielizny, nie mają też przykrego zapachu. Można jednak nimi smarować tylko niewielkie i pojedyncze ogniska łuszczycy, na dużych powierzchniach bowiem mogą wywołać uboczne objawy ogólne. Nie powinno się ich używać na twarz. Trzeba również pamiętać, że zbyt długie wykorzystywanie preparatów sterydowych staje się przyczyną częstszych nawrotów łuszczycy i wzrostu jej oporności na leczenie.

Środki zawierające pochodną witaminy D3 stanowią grupę najnowszych leków zewnętrznych stosowanych w łuszczycy. Są też bezpieczniejsze w użyciu od maści sterydowych. Ze względu jednak na możliwość wystąpienia podrażnień i istnienie przeciwwskazań powinny być zalecane tylko przez lekarza.

Leki doustne.

Podaje się je w trudnych, opornych na inne leczenie postaciach łuszczycy, na przykład w uogólnionej łuszczycy krostkowej czy stawowej.

Leki te działają jedynie objawowo i nie zapobiegają nawrotom choroby. Należą do silnych środków i mogą powodować liczne skutki uboczne, dlatego należy ich używać pod stałą kontrolą lekarską. Powinno się także wtedy wykonywać okresowe badania krwi i moczu.

Większość z preparatów stosowanych w łuszczycy doustnie ma działanie teratogenne, co oznacza, że mogą one powodować wady wrodzone płodu. Dlatego w okresie leczenia tymi środkami należy unikać zajścia w ciążę. Uwagi te dotyczą np. Tigasonu (lek z grupy retinoidów), Metotrexatu (lek z grupy cytostatyków), Cyklosporyny (lek immunosupresyjny). Nie ma to znaczenia w przypadku preparatów witaminowych i ziołowych, czy też antybiotyków.

Fale świetlne i kąpiele.

W leczeniu łuszczycy stosuje się także promieniolecznictwo - naświetlanie za pomocą specjalistycznych lamp. Najbardziej skuteczną metodą jest tzw. PUVA (fotochemioterapia) polegająca na zażywaniu doustnych preparatów nasilających działanie promieni świetlnych (tzw. psolareny) i naświetlań promieniami UVA o ściśle określonej długości fal. Nie nadaje się jednak do leczenia każdego przypadku i rodzaju łuszczycy. PUVA może wywoływać objawy uboczne (np. uszkodzenia wątroby, powikłania skórne). W promieniolecznictwie można wykorzystać również inne długości fal (np. UVA + UVB w tzw. selektywnej fototerapii), bez używania preparatów doustnych. Istnieje też możliwość łączenia określonych metod leczenia doustnego i zewnętrznego. Na marginesie warto dodać, że obecnie naświetlania lampą kwarcową w przypadku łuszczycy stosuje się bardzo rzadko.

Po skutecznym leczeniu farmakologicznym wskazane są inne formy terapii, jak na przykład leczenie klimatyczne, kąpiele. Zwykle na skórę osób chorych korzystnie wpływa klimat wysokogórski i morski, słoneczne strefy klimatyczne (choć zdarzają się przypadki wysiewów łuszczycy po kąpielach słonecznych), kąpiele siarkowe. Można również polecić pobyt w wyspecjalizowanych ośrodkach leczenia sanatoryjnego łuszczycy (np. Busko Zdrój).

Łuszczyca często ulega złagodzeniu u kobiet w ciąży, pod wpływem czynników hormonalnych.

Rady dla chorych.

Prawidłowa pielęgnacja skóry zapobiega nawrotom choroby. Dlatego do jej codziennego zmywania i nawilżania należy używać preparatów łagodnych i nie powodujących podrażnień.
Nie wolno zdrapywać łusek, szczotkować skóry głowy, usuwać zrogowaciałych części podpaznokciowych.
Powinno się unikać kontaktu z detergentami, różnego rodzaju chemikaliami i kosmetykami (nie zaleconymi przez lekarza).
Wszelkie ogniska zakażenia (próchnica, zapalenie migdałków, infekcje dróg oddechowych, zapalne schorzenia ginekologiczne) mogą być przyczyną częstych i obfitych wysiewów choroby.
Należy więc systematycznie wykonywać badania lekarskie (przynajmniej raz na pół roku - stomatologiczne, raz w roku u kobiet - ginekologiczne).
Pewne leki (np. niektóre leki przeciwreumatyczne i antybiotyki oraz beta-blokery) mogą również powodować nawroty łuszczycy, dlatego trzeba zawsze informować każdego lekarza o swojej chorobie.
Środki konserwujące, stresy i alkohol mogą też wywołać wykwity łuszczycowe.
Ważną rolę w przebiegu choroby odgrywa uregulowany tryb życia.

Warto wiedzieć.

Łuszczyca jest chorobą praktycznie nieuleczalną, która po ujawnieniu się trwa przeważnie przez całe życie, choć jej przebieg może być różny.

Zmiany skórne stają się często przyczyną różnych problemów psychosomatycznych chorego, dlatego trzeba nauczyć się w miarę normalnego funkcjonowania z tym schorzeniem.
W przypadku pojawienia się pierwszych objawów nawrotu choroby należy natychmiast zgłaszać się do lekarza, ponieważ stwarza to szansę osiągnięcia lepszych i szybszych efektów w leczeniu zmian łuszczycowych.

Łuszczycą nie można się zarazić.