Biedronkowo

Macierzanka tymianek (Thymus vulgaris L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Zwyczajowo nazywany jest też tymiankiem pospolitym, tymiankiem właściwym, tymianem. Pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego, jest uprawiany w Europie, Azji, Afryce.
Roślina trwała. Niska krzewinka dorastająca do 20-30 cm wys. Łodygi wyprostowane lub łukowato podnoszące się, silnie rozgałęzione, 4-kanciaste, popielato-szaro owłosione, u podstawy drewniejące.
Ulistnienie naprzeciwległe, liście podługowatojajowate, krótkoogonkowe, górne prawie siedzące; długości do 1,2 cm i pół centymetra szerokości; całobrzegie, podwinięte z obu stron (charakterystyczna cecha gatunkowa), gruczołkowato kropkowane, spodem białojedwabiste.

Kwiaty
Drobne, osadzone w nibyokółkach w kątach liści, krótkoszypułkowe.
Kielich dzwonkowaty, dwuwargowy. Górna warga 3-ząbkowa, dolna 2-ząbkowa o ostrych zakończeniach, zabarwiona na kolor liliowy do różowego. Kwitnie od maja do września.

Owoc
Brunatne rozłupki.

Korzeń
Wrzecionowaty, słabo rozgałęziony, zdrewniały.
Tymianek znano już w starożytności. Egipcjanie stosowali go do kadzideł i mumifikacji zwłok. Samarytanie używali go jako środka bakteriobójczego na 3000 lat p.n.e.
Aktualnie stosuje się tymianek jako przyprawę, zwłaszcza w kuchni francuskiej. Ma silny aromat.
Ziele tymianku zawiera od 0,75 do 3,5% olejku, którego głównym składnikiem jest tymol i karwol. Właśnie wzajemny stosunek obu tych fenoli odpowiada za walory smakowe przyprawy.
Jest również rośliną leczniczą. Ma działanie bakterio- i grzybobójcze oraz wykrztuśne. Zawarte w liściach substancje wykazują również działanie przeciwutleniające.
Słowo "tymianek" pochodzi od greckiego thymon, co oznacza "odważny".
Podobno jest lekiem na nieśmiałość.
Tymianek pospolity (Thymus vulgaris L.) pochodzi z zachodnich obszarów basenu Morza Śródziemnego, gdzie po dziś dzień rośnie dziko na skalistych zboczach. Wykopaliska na terenie Mezopotamii i odcyfrowane gliniane tabliczki dowodzą niezbicie, iż tymianek był niegdyś ważnym składnikiem napojów uzdrawiających. Medycyna egipska oraz sumeryjska wpłynęły w znacznym stopniu na późniejszy rozwój lecznictwa u Greków i Rzymian. Grecy sporządzali z tymianku nawet napoje chłodzące. Znany i bardzo wysoko oceniany przez smakoszy był miód tymiankowy. W krajach słowiańskich historia tymianku sięga do ok. XI stulecia, kiedy to papiescy posłannicy przenieśli zioło przez Alpy. Uprawę w Europie Środkowej zaczęli benedyktyni. We Francji wino tymiankowe było uważane za remedium na choroby głowy, piersi, płuc, wątroby, przewodu pokarmowego, żołądka, śledziony i nerek.

Obecnie tymianek uprawiany jest w całej Europie oraz w Ameryce Północnej. Głównymi producentami tej przyprawy są: Włochy, kraje byłego Związku Radzieckiego, Bułgaria, Niemcy, Hiszpania, Portugalia, Francja oraz Grecja. Tymianek to wieloletnia krzewina z rodziny wargowych. Można go uprawiać w ogródku skalnym, na balkonie i w doniczce, jako roślinę ozdobną. Roślina jest silnie rozgałęzioną krzewiną, której wysokość dochodzi do 30 cm. Ze zdrewniałych łodyg wyrastają zielone pędy z naprzeciwlegle ułożonymi drobnymi wąskimi listkami, owłosionymi od spodu i podwiniętymi na brzegach. W kątach górnych liści wyrastają małe kwiaty - białe, różowoczerwone, jasno czerwonofioletowe lub szkarłatne - w kształcie kielichów, zebrane w kwiatostany. Cała roślina silnie pachnie. Ziele tymianku, w zależności od pochodzenia, terminu zbioru, sposobu przechowywania itp. zawiera od 0,75
do 3,5% olejku, którego głównym składnikiem jest tymol i karwol. Właśnie wzajemny stosunek obu tych fenoli odpowiada za walory smakowe przyprawy.
Jadalną częścią krzewinki są jej zielone części. Najsmaczniejsze są liście i kwiaty odcięte z łodygi na wysokości 6-8 cm od ziemi. Z zasianej i pielęgnowanej krzewinki gałązki można ścinać dwa - trzy razy w sezonie.
Jeśli hodujemy tymianek w domowych warunkach musimy pamiętać, że pod koniec listopada lub na początku grudnia doniczki z tymiankiem trzeba przenieść z okna do chłodniejszego pomieszczenia (10 - 15°C) i ograniczyć podlewanie.

W kuchni

W kuchni wykorzystuje się świeże i suszone zielone części zarówno roślin uprawnych, jak i dzikich odmian tymianku. Jest to przyprawa charakterystyczna dla kuchni francuskiej. Tymianek dodaje się do odwarów mięsnych, ostrych sosów, ciężkich zup (grochowa, fasolowa), pieczonej kaczki, dziczyzny, królika, cielęciny, wołowiny oraz ryb. Przyprawia się nim wędliny, bigos, mielone mięsa, pasztety, sery, sałaty, potrawy z roślin strączkowych, warzyw oraz pizzę. Tymianek, szałwia i ocet stanowią jedną z kompozycji przyprawowych, której używa się do aromatyzowania mostków cielęcych.
Ziele dodaje się też do duszonej cielęciny oraz niektórych potraw z drobiu.

Właściwości

Pomimo, że dziś tymianek jest przede wszystkim przyprawą, nie zapomniano o jego właściwościach leczniczych. Wyciągi z tymianku wchodzą w skład środków wykrztuśnych. Olejek tymiankowy ma działanie bakterio i grzybobójcze, głównie dzięki zawartości wspomnianego już wcześniej tymolu.
Posiada duże znaczenie jako środek o właściwościach antybiotycznych w przemyśle parafarmaceutyków i środków kosmetycznych (pasty do zębów, wody do ust itp).